नेपालमा चीनको जासुसी रणनीतिलाई लिएर भारतको सुरक्षा चिन्ता
काठमाडौँ। चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टी (सीसीपी)ले रणनीतिक उद्देश्य हासिल गर्न विध्वंसक रणनीति अवलम्बन गरेको लामो इतिहास छ । हालैका वर्षहरूमा, चीनले नेपालसँगको आफ्नो द्विपक्षीय सम्बन्धलाई बलियो बनाएको छ र देशको रणनीतिक स्थानको फाइदा उठाउँदै भारतलाई लक्षित गरी जासुसी गतिविधिहरू बढाएको छ। यसले भारतको विकास मार्गलाई अस्थिर बनाउने बेइजिङको मनसायको बारेमा महत्त्वपूर्ण चिन्ता बढाएको छ र चीनसँग सीमा जोडिएका अन्य देशहरू चिन्तित छन्।
भारत-नेपाल सीमा, जुन एक हजार ७ सय ५१ किलोमिटर भन्दा बढी फैलिएको छ। विश्वको सबैभन्दा खुला सिमानाहरू मध्ये एक हो। ऐतिहासिक रूपमा मानिसहरूको स्वतन्त्र आवतजावत र बलियो सांस्कृतिक र आर्थिक आदानप्रदानलाई बढवा दिएता पनि भारत र चीनबीच बढ्दो रणनीतिक प्रतिद्वन्द्वीले यो खुला सिमानालाई जासुसी गतिविधिको माध्यममा परिणत हुँदै गएको छ।
जासुसीको आशङ्कामा रहेका चिनियाँ नागरिकहरू नेपालको असुरक्षित सिमाना वा काठमाडौँबाट नक्कली परिचय पत्र प्रयोग गरेर भारत प्रवेश गरेको हालैका वर्षहरूमा भएका धेरै घटनाहरूले खुलासा गरेका छन्। यी गतिविधिहरूमा प्रायः नेपाल-भारतबीच विरुद्धको गर्ने प्रचार प्रयासहरू समावेश भएका छन्। चिनियाँ एजेन्टहरूले हनी-ट्र्यापिङ रणनीतिहरूद्वारा गोप्य जानकारी प्राप्त गर्न र उनीहरूको शोषण गर्न प्रमुख व्यक्तिहरूको निगरानी गर्दै आएका छन्।
संवेदनशील जानकारी सङ्कलन गर्न त्यस्ता रणनीतिहरूको प्रयोगलाई उजागर गर्दै चिनियाँ र नेपाली नागरिकहरूसँगै भारतीय पत्रकारहरू समेत चिनियाँ फन्दा पर्न थालेका छन्। भर्खरै नेपाल हुँदै भारत प्रवेश गरेको दाबी गर्ने एक चिनियाँ नागरिक बिहारमा पक्राउ परेका छन्। त्यसै गरी, नेपाली नागरिकताको नक्कली कागजात प्रयोग गरेर देशमा सञ्चालित तिब्बती भिक्षुको भेषमा एक चिनियाँ जासुसलाई दिल्ली प्रहरीले पक्राउ गरेको छ। उनी वैध कागजातबिना नेपाल हुँदै भारत प्रवेश गरेको अनुसन्धानमा खुलेको छ।
चिनियाँ गुप्तचर एजेन्सीहरूले भारतमा आफ्ना विध्वंसक उद्देश्यहरू पूरा गर्न विशेष विधिहरू प्रयोग गरेका छन्। एउटा प्रमुख विधि भनेको नेपाली नागरिकहरूलाई सम्पत्ति र सूचनादाताको रूपमा भर्ती गर्नु हो। नेपाल–भारत स्वतन्त्र आवतजावतका कारण चिनियाँ नागरिकको तुलनामा नेपाली नागरिक भारतमा सहजै प्रवेश गर्न सक्छन्। यी व्यक्तिहरूलाई खुफिया जानकारी सङ्कलन कार्यहरू गर्न र चिनियाँ अपरेटिङहरूको प्रवेशलाई सहज बनाउन प्रशिक्षित र सुसज्जित छन्।
थप रूपमा, यी कार्यकर्ताहरूले गलत सूचना फैलाउन, अशान्ति भड्काउने र कतिपय अवस्थामा महत्त्वपूर्ण पूर्वाधारमा क्षति पुर्याउने काममा संलग्न छन्। उदाहरणका लागि, भारतीय एजेन्सीहरूले चिनियाँ नागरिकहरूद्वारा सञ्चालित दिल्ली नजिकै एउटा गैर कानुनी सुविधा पर्दाफास गरे जसलाई नेपाली नागरिकहरूले छिद्रित सिमानाबाट देश भित्र ल्याएका थिए। यी चिनियाँ नागरिकहरूले प्रभावशाली व्यक्तिहरूलाई लक्षित गरेर जासुसी गतिविधिलाई बढवा दिएका थिए।
नेपालबाट आएका दुई चिनियाँ नागरिक अप्रमाणित कागजातसहित बिहार–नेपाल सीमामा पक्राउ परेपछि यो र्याकेटको पर्दाफास भएको हो। गौरीफन्टा–नेपाल सीमा नजिकै गोप्य राष्ट्रिय सुरक्षा विवरण सङ्कलन गर्ने चिनियाँ नागरिकको हालै पक्राउले बढ्दो चिनियाँ जासुसी गतिविधि र भारत–नेपाल सीमाको रणनीतिक दुरुपयोगलाई उजागर गरेको छ। यो घटनाले खुला सिमानाले निम्त्याएको महत्त्वपूर्ण सुरक्षा चुनौतीलाई प्रकाश पारेको छ। जुन ऐतिहासिक रूपमा नेपाल–भारत सम्बन्धको प्रतीक बनेको छ तर अहिले कमजोरी पनि हो। यी चुनौतीहरूलाई सम्बोधन गर्न भारतले आफ्नो राष्ट्रिय सुरक्षा हितको रक्षा गर्न नेपालसँग सीमा सुरक्षा बढाउनुपर्छ र कूटनीतिक रूपमा संलग्न हुनुपर्छ। चीनले आफ्नो जासुसी गतिविधि मार्फत सार्वभौमसत्ता अधिकारको निर्लज्ज उल्लङ्घन गरेको छिमेकीहरूको विकास मार्गमा बाधा पुर्याउने सीसीपीको स्पष्ट मोडस अपरेन्डी हो।
क्षेत्रीय भूराजनीति झन् जटिल बन्दै गएपछि भारत–नेपाल सीमाको सुरक्षा सुनिश्चित गर्नु अत्यन्तै महत्त्वपूर्ण छ। सक्रिय कदम चालेर भारतले चिनियाँ जासुसीले निम्त्याएको जोखिमलाई कम गर्न सक्छ र बढ्दो रणनीतिक प्रतिस्पर्धाको युगमा आफ्नो राष्ट्रिय सुरक्षाको रक्षा गर्न सक्छ।