सी जिनपिङको अमेरिका भ्रमणमा के भयो, के भएन ?
एजेन्सी । चीन अमेरिकासँग सम्बन्ध सुधार गर्न चाहन्छ । सँगसँगै शक्ति प्रदर्शन पनि । यसपटक चीनका राष्ट्रपति सी जिनपिङको अमेरिका भ्रमणमा पनि त्यस्तै भयो ।
एशिया प्रशान्त आर्थिक सहकार्य सम्मेलनका दौरान अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेन र चिनियाँ समकक्षी सीबीच भेटवार्ता भएको थियो ।
बाइडेनले कार्यकाल सम्हालेयता यी दुई नेताबीच दुईपटक भेट भएको छ । यस भेटमा सीले ताइवानलाई चीनमा एकीकरण गर्ने दृढता प्रकट गरे । यसका निम्ति बल प्रयोगको विषयमा भने बोलेनन् ।
अर्कोतर्फ अमेरिकाले प्राविधिक क्षेत्रमा प्रतिबन्ध लगाउँदा केही असर परेको स्वीकार गरे । तर चीनलाई नियन्त्रण गर्ने अमेरिकी प्रयास निरर्थक रहेको बताए । विश्वमै आफ्नो प्रभाव जमाउने आकांक्षा चीनको रहेको उनको भनाइ थियो । विश्वमा प्रभाव बढाउनुको अर्थ वासिङ्टनसँग द्वन्द्व निम्त्याउनु नरहेको उनले स्पष्ट बताएका छन् ।
सान फ्रान्सिस्कोमा विश्वका दुई प्रभावशाली नेताको भेटले दुई मुलुकबीचको चिसिएको सम्बन्धलाई सुधारउन्मुख बनाउने धेरैको अपेक्षा थियो । तर त्यहाँ निकै विरोधाभासपूर्ण कुराकानी भएका छन् ।
सीले विश्वलाई र अमेरिकालाई चीनको अर्थतन्त्र सुधारका खातिर अमेरिकी लगानी भित्राउन वासिंटनलाई सहमत गराउन खोजे । सँगसँगै उनले बेइजिङ र चिनियाँ जनताको हितविपरीत कसैसँग सम्झौता नगर्ने र मुलुकको हितको दृढतापूर्वक रक्षा गर्ने सन्देश दिन खोजे । अमेरिकासँग सम्झौताका लागि मुलुकको प्रतिष्ठालाई दाउमा नराख्ने उनको स्पस्ट सन्देश थियो ।
वासिंटनसँग संघर्ष वा सहकार्यबीच सन्तुलन राख्ने प्रयासमा सी छन् । अमेरिका र चीनले विश्वको समृद्धि वा प्रलयलाई ख्याल राख्दै सहकार्य र संघर्षमध्येको विकल्प रोज्नुपर्ने अभिव्यक्ति सीको छ । ‘संघर्ष र सहकार्यको विकल्पमध्ये हामीले जे रोज्छौँ त्यसले नै मानवताको भविष्य निर्धारण गर्नेछ,’ सीले भनेका छन् ।
यसलाई अर्थ्याउँदै जर्जिया इन्सिटिच्युट अफ टेक्नोलोजीमा विदेश मामिलाका प्राध्यापक फी लीङ वाङ भन्छन्, ‘अमेरिका र चीनको हैसियत बराबरी रहेको स्वीकारोक्ती वासिंटनले गर्नैपर्छ भन्ने उनको सन्देश हो । विश्वको समृद्धि वा प्रलयमध्येको विकल्प रोज्न उनले वासिंटनलाई चेतावनी दिँदै सहकार्यको दबाब दिन खोजेका हुन् ।’
अमेरिका र आफ्नो हैसियत बराबरी रहेको झल्काउने गरी सीको वक्तव्यमा भनिएको छ, ‘दुबै मुलुकलाई मिलेर काम गर्नका लागि पृथ्वी पर्याप्त छ,’ उनको वक्तव्यमा भनिएको छ ।
वक्तव्यलाई अर्थ्याउँदै राजनीतिक शास्त्रका प्राध्यापक चेङ् चेन भन्छन्, ‘चीनले आफू क्षेत्रीय नभएर विश्व शक्ति रहेको संकेत दिन खोजेको हो । सीको कठोर विदेश नीतिसँग मेल खानेगरी वक्तव्यमा शक्तिशाली सन्देश दिने शब्द समावेश भएका हुन्,’ उनले भने ।
आफूलाई विश्व शक्ति रहेको प्रमाणित गर्नका निम्ति चीनले सबै मुलुकसँग सहकार्यलाई अघि बढाइरहेको छ । विकासोन्मुख राष्ट्रहरुसँग उसले सहकार्य अघि बढाइरहेको छ । मध्यपूर्वमा उसले सक्रियता बढाएको छ । अर्कोतर्फ उसले छिमेकी राष्ट्रहरुसँग सिमानामा लफडा समेत गरिरहेको छ ।
सान फ्रान्सिस्कोमा विश्वका दुई प्रभावशाली नेताको भेटले दुई मुलुकबीचको चिसिएको सम्बन्धलाई सुधारउन्मुख बनाउने धेरैको अपेक्षा थियो । तर त्यहाँ निकै विरोधाभासपूर्ण कुराकानी भएका छन् ।
सीले विश्वलाई र अमेरिकालाई चीनको अर्थतन्त्र सुधारका खातिर अमेरिकी लगानी भित्राउन वासिंटनलाई सहमत गराउन खोजे । सँगसँगै उनले बेइजिङ र चिनियाँ जनताको हितविपरीत कसैसँग सम्झौता नगर्ने र मुलुकको हितको दृढतापूर्वक रक्षा गर्ने सन्देश दिन खोजे । अमेरिकासँग सम्झौताका लागि मुलुकको प्रतिष्ठालाई दाउमा नराख्ने उनको स्पस्ट सन्देश थियो ।
वासिंटनसँग संघर्ष वा सहकार्यबीच सन्तुलन राख्ने प्रयासमा सी छन् । अमेरिका र चीनले विश्वको समृद्धि वा प्रलयलाई ख्याल राख्दै सहकार्य र संघर्षमध्येको विकल्प रोज्नुपर्ने अभिव्यक्ति सीको छ । ‘संघर्ष र सहकार्यको विकल्पमध्ये हामीले जे रोज्छौँ त्यसले नै मानवताको भविष्य निर्धारण गर्नेछ,’ सीले भनेका छन् ।
यसलाई अर्थ्याउँदै जर्जिया इन्सिटिच्युट अफ टेक्नोलोजीमा विदेश मामिलाका प्राध्यापक फी लीङ वाङ भन्छन्, ‘अमेरिका र चीनको हैसियत बराबरी रहेको स्वीकारोक्ती वासिंटनले गर्नैपर्छ भन्ने उनको सन्देश हो । विश्वको समृद्धि वा प्रलयमध्येको विकल्प रोज्न उनले वासिंटनलाई चेतावनी दिँदै सहकार्यको दबाब दिन खोजेका हुन् ।’
अमेरिका र आफ्नो हैसियत बराबरी रहेको झल्काउने गरी सीको वक्तव्यमा भनिएको छ, ‘दुबै मुलुकलाई मिलेर काम गर्नका लागि पृथ्वी पर्याप्त छ,’ उनको वक्तव्यमा भनिएको छ ।
वक्तव्यलाई अर्थ्याउँदै राजनीतिक शास्त्रका प्राध्यापक चेङ् चेन भन्छन्, ‘चीनले आफू क्षेत्रीय नभएर विश्व शक्ति रहेको संकेत दिन खोजेको हो । सीको कठोर विदेश नीतिसँग मेल खानेगरी वक्तव्यमा शक्तिशाली सन्देश दिने शब्द समावेश भएका हुन्,’ उनले भने ।
आफूलाई विश्व शक्ति रहेको प्रमाणित गर्नका निम्ति चीनले सबै मुलुकसँग सहकार्यलाई अघि बढाइरहेको छ । विकासोन्मुख राष्ट्रहरुसँग उसले सहकार्य अघि बढाइरहेको छ । मध्यपूर्वमा उसले सक्रियता बढाएको छ । अर्कोतर्फ उसले छिमेकी राष्ट्रहरुसँग सिमानामा लफडा समेत गरिरहेको छ ।